Qazağa açılan pəncərə

Baş Səhifə     Mündəricat     Albom    Qonaq kitabı    Layihə

Qazax xalçaları

Xalçaçılıq Azərbaycanın qədim və ənənəvi sənət növlərindəndir. Arxeoloji materiallara və yazılı mənbələrə əsasən burada xalçaçılıqla hələ Tunc dövründən (e.ə. II minilliyin sonu - I minilliyin əvvəllərində) məşğul olmuşlar. Min illiklər ərzində Azərbaycanda, müxtəlif bölgələrdə toxunulan xalçaların xüsusiyyətlərini əks etdirən, bir neçə xalçaçılıq mərkəzləri və məktəbləri formalaşmışdır.

Qazax şəhəri və ətraf kəndləri əsrlər boyu Azərbaycanın xalçaçılıq mərkəzlərindən biri olubdur. Müxtəlif naxış elementləri və təsvirlərlə bəzədilən xovlu və xovsuz xalçalar Qazax məişətində geniş istifadə edilir. Hələ keçən əsrin əvvəlində burada yaşayan hər Azərbaycan ailəsi ildə 4-5 xalça toxuyardı. Cavan gəlinlərin özlərinə cehizlik xalçalar toxuması isə buranın qədim el adət idi.

Orta əsrlərdə Qazax xalçaları Gəncə, Bərdə, Bakı, Tiflis bazarlarında geniş yayılmışdı. Bu xalçalar başqa xalçalarından nisbətən ucuz olsa da, öz möhkəmliyi ilə seçilirdilər. Orijinal çeşnisinə görə Qazax xalçaları xarici alıcıları da cəlb edirdi və hal-hazırda dünyanın bir çox tanınmış muzeylərində bu xalçalar öz layiqli yerini tutub. Məsələn, XIV əsr Qazax xalçası Berlinin incəsənət muzeyində, XVIII əsr xalçaları Nyu-Yorkun Metropoliten, Ermitajda, Londonun Viktoriya və Albert muzeyində, Budapeştin incəsənət muzeyində və başqalarında nümayiş olunurlar. Qazax xalçalarının naxışları hələ orta əsrlərdə Avropa rəssamlarının marağını cəlb etmişdir. Londonun Milli Qalereyasında saxlanılan italyan rəssamı Karlo Krivelonun "Müjdə" (1486), alman rəssamı Hans Holbeynin "Elçilər" (1533) əsərlərində bu xalçaların təsviri verilmişdir.

Gəncə-Qazax xalçaçılıq məktəbinə daxil olan Qazax qrupu aşağıdakı bölgələri əhatə edir:

• Qazax. Xovlu xalçalardan burada “Qazax”, “Salahlı”, “Şıxlı”, “Kəmərli”, “Dəmirçilər”, “Qaymaqlı”, “Göyçəli”, “Dağkəsəmən”, “Öysüzlü”, xovsuz xalçalardan verni və zeli geniş yayılıb.

• Borçalı. Burada “Borçalı”, “Qarayazı”, “Qaçağan”, “Qaraçöp”, “Qaraqoyunlu” xalçalarını qeyd etmək olar. Borçalı xalçaları Gürcüstan ərazisində toxunulur, lakin həm texniki, həm də çeşni xüsusiyyətlərinə görə bu xalçalar tarixən Qazax qrupuna aiddir.

• Göyçə. 1988-ci ilə qədər azərbaycanlıların tarixi yaşayış məskəni olan Ermənistan ərazisində yerləşən Göyçə xalçaçılıq mərkəzi də Qazax qrupuna daxildir. Göyçə xalçaçılıq mərkəzi Bəmbak, Ləmbalı, Icevan, Qara-qoyunlu və Göyçə gölü (indiki Sevan) ətrafındakı əraziləri əhatə edir.

Qazax xalçaları kiçik sıxlığı (1 kv.metrdə 60-150 min ilmə), hündür xovlu (8-12 mm) olmaları ilə və möhkəmliyi ilə səciyyələnir. Qazax xalçalarının əsas ornamental xüsusiyyətlərindən birini mərkəzi gölün ətrafında geniş rəng fonunun yaradılması təşkil edir. Qırmızı, sarı, yaşıl rənglədən daha çox istifadə olunur. Bu xalçalarda əfsanəvi epik heyvanlar, simurq quşu və əjdahanın savaşı kimi ən qədim motivlər əks olunub. Bəzək elementi kimi svastika geniş işlənilir. Günəşi təmsil edən bu ornamentin min illərlə yaşı var.

Qazax xalçaların nümunələri
Qazax xalca qrupu.  "Qazax", I variant image01	Qazax xalca qrupu.  "Qazax", II variant image02	Qazax xalca qrupu.  "Qazax", III variant image03	Qazax xalca qrupu.  "Qazax", IV variant image04
Qazax xalca qrupu. "Qazax", V variant image05	Qazax xalca qrupu. "Qazax", namazlıq image06	Qazax xalca qrupu.  "Salahlı", namazlıq image07	Qazax xalca qrupu.  "Salahlı" image08
Qazax xalca qrupu. "Şıxlı", I variant image09	Qazax xalca qrupu. "Şıxlı", II variant image10	Qazax xalca qrupu. "Şıxlı", III variant image11	Qazax xalca qrupu.  "Kəmərli" image12
Qazax xalca qrupu.  "Dəmirçilər" image13	Qazax xalca qrupu.  "Qaymaqlı" image14	Qazax xalca qrupu.  "Göyçəli" image15	Qazax xalca qrupu. "Dağkəsəmən", I variant image16
Qazax xalca qrupu. "Dağkəsəmən", II variant image17	Qazax xalca qrupu. "Oysüzlü" image18	Qazax xalca qrupu. "Qaçağan" image19	Qazax xalca qrupu. "Borçalı" image20

Davam et >>>